Naast mensen met alcoholproblemen, zul je als huisarts, POH of andere zorgmedewerker, ook hun naasten in je spreekkamer treffen. Zij maken zich zorgen om het vele drinken van hun partner, kind, ouder, broer of zus. Daarnaast weten ze vaak niet waar ze terecht kunnen met deze zorgen. Zeker niet als hun geliefde familielid of vriend alcoholproblemen zelf niet herkent en erkent. Er is dan nauwelijks motivatie om minder of niet te drinken. Gelukkig kun je als eerstelijnsmedewerker dan tóch iets betekenen voor de naaste, en daarmee ook voor de probleemdrinker.
Naaste cruciaal om er vroeg bij te zijn
Familieleden en vrienden zien vaak eerder dan de persoon zelf in dat alcohol een probleem begint te worden. De drinker ziet een indicent, terwijl de ander een patroon ziet. Een patroon dat bij vroeg signaleren én doorpakken doorbroken kan worden. Zo wordt problematisch drinken geen chronische alcoholverslaving.
De naaste is ook belangrijk in de periode van herstel. Herstellen is een proces van terugvallen en weer sterker opstaan. Naasten herkennen vaak de symptomen van een terugval, eerder dan de drinker zelf. Een korter lontje, opmerkingen als ‘eentje moet weer kunnen’ of stress op het werk. Ook hier geldt dat snel signaleren, op een goede manier gesprekken aangaan en hulp inschakelen een ernstige terugval kan voorkomen.
Effectieve of averechtse bemoeienis
Ook op het verloop van de alcoholproblemen heeft de naaste grote invloed. Hun bemoeienis kan effectief zijn, of juist averechts werken. In ieder geval gebeurt het vanuit zorg en geven om de ander. Naasten zijn het meest betrokken bij de persoon die te veel drinkt, dus hoe naasten worden betrokken bij de aanpak is van groot belang. Wat kun jij doen?
Jouw ondersteuning aan naasten
Naar naasten luisteren en hun ondersteunen is van groot belang voor jou als huisarts, POH of andere zorgmedewerker. Ook als de persoon met alcoholproblemen zelf (nog) niet wil veranderen. ‘Als uw dierbare geen hulp wil, kan ik niets voor hem of haar doen’ klopt dus niet helemaal. Je kunt via de naaste namelijk wél resultaat bereiken. Misschien zit de drinker binnenkort zelf in de spreekkamer.
De werkkaart Naasten en Alcohol, behorend tot de GGZ-standaarden, kan je helpen in het gesprek met een naaste.
Luisteren
Luister naar de naaste!
Als een naaste de zorgen met jou kan delen, voelt hij of zij zich erkend en gehoord. Dit geeft hem of haar kracht om overeind te blijven en niet zelf psychische klachten te ontwikkelen – een aanwezig risico, vanwege de grote druk die de stress en extra (mantel)zorgtaken kunnen veroorzaken.
Informeren en indien gewenst, adviseren
- Geef informatie over hoe een alcoholverslaving werkt in het leven van de persoon zelf en de invloed op het leven van anderen. Dit helpt de naaste om begrip te krijgen voor het gedrag van de ander, ook als de naaste moeite heeft met dat gedrag. Moedig de naaste aan mild te zijn voor zijn of haar eigen reacties hierop.
- Geef tips hoe de naaste gesprekken met de ander kan voeren over diens alcoholgebruik. Zie Gesprekstips Alcohol – Jellinek.
- Geef informatie over soorten behandeling. Naasten en drinkers zijn vaak niet van op de hoogte van de mogelijkheden, of hebben aannamen die niet blijken te kloppen. Help de naaste om te zoeken naar de meest passende behandelingsmogelijkheden, om thuis te bespreken. Hierdoor neemt de weerstand tegen behandeling vaak af.
- Ook voor de naasten zelf is er steeds meer ondersteuning. Het is voor hen niet gemakkelijk om hulp te vragen. Gevoelens van schuld, schaamte en falen houden hen vaak tegen. Daarnaast denken mensen vaak ‘als hij of zij maar van de drank af blijft, dan gaat het mij ook goed’. Dat is heel begrijpelijk, maar het maakt diegene afhankelijk van de alcoholproblematiek van de ander. Hij of zij heeft zelf ook steun nodig om overeind te blijven. In de volgende alinea vind je opties om naar te verwijzen.
Verwijzing
Verslavingszorginstellingen hebben steeds meer aanbod voor naasten van mensen met alcoholproblematiek, ook als drinkers daar geen cliënt zijn. In 2021 breiden veel verslavingszorginstellingen hun ondersteuningsprogramma’s specifiek voor naasten bovendien verder uit. Zij doen mee met project Naasten van Verslavingskunde Nederland.
- Familieleden en vrienden kunnen o.a. gebruik maken van de groepstrainingen CRAFT, 5-step en Help, mijn kind kan niet zonder. Verder kunnen zij gebruik maken van het onlineprogramma Samen Nuchter. Individuele gesprekken zijn ook mogelijk. Al dit aanbod is evidence-based.
- De site Help! Mijn dierbare is verslaafd! Geeft overzicht van het aanbod van stichting Naast. Deze landelijke stichting verzorgt informatiemiddagen, workshops, individuele ondersteuning en telefonisch advies.
- Al-Anon is een zelfhulporganisatie voor naasten van mensen met alcoholproblemen. Zij werken met het specifieke 12-stappenprogramma van de Anonieme Alcoholisten (AA) Al-Anon Familiegroepen – Al-Anon Nederland (al-anon.nl)
Leertraject CRAFT (video)
Bovenstaande verwijzingen zijn voor volwassen naasten van mensen met alcoholproblematiek. Voor kinderen van ouders met verslavingsproblematiek (KOV) bieden instellingen voor verslaving specifiek aanbod, zie Trimbos.nl | Kinderen van ouders met psychische of verslavingsproblemen (KOPP/KOV). Jongeren kunnen online o.a. terecht op www.kopstoring.nl
Lees meer over het herkennen van alcoholproblematiek in de eerstelijn