Maak alcoholgebruik bespreekbaar
Tools
Hier vind je alle ondersteuning voor professionals.
In gesprek over alcoholgebruik – Handleiding Alcoholadvies voor professionals
Het is zinvol om mensen te vragen naar hun alcoholgebruik. Het SVA heeft een handleiding ontwikkeld voor professionals in de eerste lijn en het sociaal domein. Hierin staat een adviesgesprek op maat, dat je als professional kunt inbedden in je eigen beroepspraktijk. Dit gesprek hoeft maar een paar minuten te duren. Een kleine tijdsinvestering, die veel voor je patiënt of cliënt kan betekenen. Om een kort adviesgesprek te kunnen voeren is wel een goede voorbereiding nodig. In de deze handleiding vind je alle informatie over voorbereiding én uitvoering van dit adviesgesprek.
Informatie voor opleiders
Er zijn heel veel mogelijkheden om vroegsignalering van alcoholproblemen een plaats te geven in scholing en deskundigheidsbevordering van zorgprofessionals. Het SVA verkende de mogelijkheden, zowel landelijk als regionaal/lokaal, en zette ze op een rij in ‘Tijdig signaleren van problemen met alcohol. Een verkenning naar kansen voor deskundigheidsbevordering van huisartsen, POH’s-GGZ en verpleegkundigen’.
De verkenning geeft veel praktische tips en links naar hulpmiddelen. En ook aanbevelingen om (het bereik van) je deskundigheidsbevordering en scholing te versterken.
Veelgestelde vragen
Wat zijn de eerste tekenen van problematisch alcoholgebruik?
Dat zijn vaak vage, indirecte klachten, die iemand in de meeste gevallen zelf niet koppelt aan alcoholgebruik. Het gaat bijvoorbeeld om:
- lichamelijke klachten, zoals veel moe zijn, je niet fit voelen, slecht slapen, overgewicht, maagklachten, diarree, hartkloppingen, zweten, trillen en kleine ongelukjes, zoals vallen;
- psychische klachten, zoals je onrustig, bang of somber voelen;
- snel geïrriteerd zijn (een kort lontje), geen rem hebben (ook niet met eten), problemen met anderen, thuis of op het werk;
- geheugenproblemen zoals moeite met concentreren, niet helder kunnen denken, moeite met onthouden en moeite met het oplossen van de ‘gewone’ problemen in het dagelijks leven.
Deze klachten kunnen ook andere oorzaken hebben. Om er zeker van te zijn dat er sprake is van problematisch alcoholgebruik kun je een screeningsinstrument gebruiken, zoals de AUDIT-C .
Wat is een goede vraag om een gesprek over alcoholgebruik mee te beginnen?
Vraag eerst toestemming om een paar vragen over alcoholgebruik te stellen: “Mag ik u een paar vragen stellen over uw alcoholgebruik?”
Stel de vragen op een neutrale, open en respectvolle manier, zonder waardeoordeel. En als iemand niet wil praten, accepteer je dat.
Je opent het gesprek als volgt:
“Drinkt u wel eens bier, wijn, mixdrankjes of andere drankjes met alcohol?”
of
“Drinkt u weleens alcohol?”
In de handleiding ‘In gesprek over alcoholgebruik’ vind je een leidraad hoe je het gesprek kunt vervolgen.
Wat is een goede folder over alcohol om aan mijn cliënten mee te geven?
Je kunt de folder ‘Wat iedereen over alcohol zou moeten weten’ meegeven. Deze folder bevat veel informatie over alcohol en ook tips om te minderen of te stoppen met drinken.
Inhoud van folder:
- Wat is alcohol?
- Wat zijn de risico’s?
- Drinken en verslaving
- Tips en hulp bij stoppen en minderen
- Alcoholprobleem van een ander
- Alcohol en zwangerschap
- Alcohol in het verkeer
De folder is te bestellen via de website van het Trimbos-instituut: Folder Wat iedereen over alcohol zou moeten weten (bundel van 50 stuks) – Trimbos-instituut
Wat is een goede site om iemand naar te verwijzen die zelf wil minderen of stoppen met drinken?
Cliënten of patiënten die willen minderen of stoppen met drinken kun je verwijzen naar allesoverdrinken.nl (website voor een gezonder leven met minder alcohol) of naar Thuisarts/alcohol. Op beide sites staan hulpmiddelen (zoals een dagboekje of zelftest) en tips om zelf aan de slag te gaan.
Voor algemene informatie over alcohol kun je het beste verwijzen naar: alcoholinfo.nl
Is het gesprek over alcohol hetzelfde voor de eerste- en tweedelijnszorg?
Het gesprek is in principe hetzelfde maar de setting van het gesprek is anders. Er zitten daarom kleine verschillen in de aanpak en uitwerking van zo’n gesprek.
- Voor de eerste lijn is dit uitgewerkt in de Handleiding Adviesgesprek over alcoholgebruik en in de NHG richtlijn Problematisch Alcoholgebruik.
- Voor de tweede lijn zijn er handreikingen voor ziekenhuizen en de GGZ
Wat is een aandachtsfunctionaris alcohol en wat kan die voor mij betekenen?
De regionale instellingen voor verslavingszorg hebben naast het geven van zorg aan mensen met verslavingsproblematiek ook een preventieve taak. De aandachtsfunctionaris alcohol is verbonden aan de preventieafdeling van een verslavingszorginstelling en heeft als opdracht om op lokaal niveau de vroegsignalering van alcoholproblematiek vorm te geven. De aandachtsfunctionaris is een link tussen het gemeentelijk alcoholbeleid en lokale zorgprofessionals (of zorgpraktijken) in de eerste en tweede lijn. Een zorgpraktijk kan samen met de aandachtsfunctionaris alcohol een vroegsignaleringsbeleid ontwikkelen. En de aandachtsfunctionaris kan scholing en trainingen geven, bijvoorbeeld in motiverende gespreksvoering en in het aangaan van het gesprek over alcoholgebruik.
> Meer hierover: Aandachtsfunctionarissen – Verslavingskunde Nederland
Wat voor scholingsmogelijkheden zijn er voor vroegsignalering alcoholproblematiek?
Er zijn diverse mogelijkheden om je bij te scholen in vroegsignalering en het bespreken van alcoholproblematiek. Dit kan via e-learnings, webinars en trainingen op locatie.
Een aantal voorbeelden:
- De e-learning ‘‘Problematisch alcoholgebruik’ van het NHG
- Webinars van het SVA, zoals het webinar ‘Het gesprek over alcohol’
- De e-learning ‘Signaleren & bespreekbaar maken van alcoholgebruik’ van alcoholbespreken.nl
- Trainingen door de regionale verslavingszorg, zie aandachtsfunctionaris alcohol
Zie ook de informatie voor opleiders elders op deze site.
Moet ik een cliënt of patiënt die wil minderen of stoppen met drinken zelf begeleiden?
Als dat binnen de mogelijkheden van je beroepspraktijk past, dan kan dat natuurlijk, maar het hoeft niet. De meeste zorgprofessionals hebben hier ook geen tijd voor. Vaak heb je wel tijd om een signaal te bespreken en iemand te adviseren om het alcoholgebruik aan te passen.
Wat je altijd kunt doen is iemand aanraden om het alcoholgebruik met de eigen huisarts te bespreken en samen met de huisarts te zoeken naar mogelijkheden voor ondersteuning. Je kunt iemand ook op weg helpen naar zelfhulp, bijvoorbeeld via Thuisarts.nl/alcohol of allesoverdrinken.nl.
Zie ook de pagina in gesprek over alcoholgebruik.
Wanneer moet ik als professional extra alert zijn op problematisch alcoholgebruik?
Het is goed om extra alert te zijn als iemand zwanger is of wil worden en als iemand medicijnen gebruikt, maar ook als er bepaalde dingen spelen in iemands leven. Een scheiding, verlies van een dierbare of verlies van werk kan tot meer alcoholgebruik leiden. Wees ook alert als iemand met pensioen gaat. Een latente verslaving kan zich namelijk openbaren als de structuur van werk wegvalt en iemand meer vrije tijd krijgt.
Wat kan een verslavingszorginstelling bij mij in de regio voor mij betekenen?
Je hoeft mensen niet direct naar de verslavingszorg te verwijzen. Je kunt ze ook naar het preventie-aanbod verwijzen. Een voorbeeld hiervan is MOTI-55. Dit is een gratis aanbod vanuit de verslavingspreventie waarin een 55+er in 4 korte bijeenkomsten samen met een preventiedeskundige onderzoekt hoe het alcoholgebruik veranderd kan worden. Informeer bij de aandachtsfunctionaris bij jou in de regio wat nog meer mogelijk is.
Wat is het verschil tussen problematisch alcoholgebruik en een alcoholverslaving?
De ontwikkeling van een verslaving is een geleidelijk proces. ‘Problematisch alcoholgebruik’ zit aan het begin van dit proces. Er is dan eigenlijk meer sprake van een ongezonde gewoonte dan van een volledige verslaving. Het is dan nog makkelijker om dit gewoontegedrag te veranderen, ook al kan dat al behoorlijk lastig zijn. Als je vroeg in het proces van het ontstaan van een verslaving ingrijpt, zijn mensen vaak nog zelf (of met beperkte hulp) in staat om hun alcoholgebruik om te buigen. Als er eenmaal sprake is van een verslaving hebben mensen vaak intensievere hulp nodig.
Waar vind ik tips voor een gesprek waarmee ik iemand kan motiveren om minder te drinken?
Op de website alcoholbespreken.nl vind je 10 tips voor een gesprek met een cliënt over alcohol. De basis voor deze tips is de techniek van de motiverende gespreksvoering.
Op de website van het Nederlands Huisartsengenootschap (NHG) vind je ook veel praktische informatie over gesprekstechnieken die je als zorgverlener kunt gebruiken om een gesprek over leefstijl te voeren: gesprekstechnieken en tools – NHG.