Eerstelijnszorg, hoe te handelen bij alcoholproblematiek

De eerstelijnszorg is de zorg waar iedereen terecht kan zonder verwijzing. De huisarts speelt een belangrijk rol in het herkennen, bespreekbaar maken en behandelen van alcoholproblematiek. Een gesprek met de huisarts over alcoholgebruik kan voor patiënten een eyeopener zijn waardoor ze voor het eerst een relatie leggen tussen ‘vage’ fysieke en mentale klachten en hun alcoholgebruik. Daarnaast is de huisartsenpraktijk de schakel met de tweede lijn en de bedrijfsarts. De huisarts en/of de praktijkondersteuner GGZ kunnen patiënten uit de eigen praktijk met beginnende alcoholproblemen ondersteunen maar ook doorverwijzen naar de verslavingszorg als dat nodig is. Op Alcohol | Thuisarts kunnen patiënten meer informatie en zelfhulpprogramma’s vinden om hun alcoholgebruik op eigen kracht te verminderen.

Alcoholproblematiek bij de huisarts?

De huisarts komt in aanraking met alle vormen van alcoholproblematiek, variërend van jongeren met een alcoholintoxicatie, volwassenen met risicovol alcoholgebruik tot mensen met een ernstige verslavingsproblematiek. Voor alle vormen van problematisch alcoholgebruik heeft het Nederlands Huisartsengenootschap (NHG) richtlijnen voor de huisarts opgesteld. Afhankelijk van de ernst van de problematiek wordt in overleg met de patiënt een zorgprofiel en zorgplan gemaakt. In veel gevallen volstaat een simpel advies om minder te drinken maar soms is het nodig patiënten intensiever te ondersteunen of om patiënten door te verwijzen naar de verslavingszorg. 

Het belang van vroegsignalering in de eerste lijn

Naarmate een verslaving zich verder ontwikkelt wordt het steeds moeilijker om minder alcohol te drinken of te stoppen met drinken. Door het signaleren van beginnende alcoholproblemen kan een verslaving en ernstige gezondheidsproblematiek in de kiem gesmoord worden waardoor er veel gezondheidswinst behaald kan worden. Doordat er een vertrouwensrelatie bestaat met de huisarts en deze ook autoriteit heeft voor de patiënt, is de huisarts de aangewezen persoon om (problematisch) alcoholgebruik bespreekbaar te maken. Een huisarts kan op een natuurlijke manier op de gezondheidsrisico’s wijzen en een patiënt neemt in de meeste gevallen het advies ook ter harte. Uit onderzoek blijkt dat vroegsignalering van alcoholproblematiek in de eerste lijn zeer effectief is.

Alcoholproblematiek herkennen in de eerste lijn

Het komt zelden voor dat probleemdrinkers naar de huisarts gaan met een hulpvraag om minder te drinken. Deze problematiek wordt vaak in een contact met een zorgverlener of een naaste herkend. Beginnende alcoholproblematiek uit zich vaak in vage klachten, zoals slecht slapen, concentratieproblemen of vermoeidheid waarmee iemand op het spreekuur van de huisarts verschijnt. Huisartsen zijn alert op deze signalen en bij een vermoeden van problematisch alcoholgebruik zal de huisarts hierop verder screenen en doorvragen. Daarnaast komt een deel van patiënten met problematisch alcoholgebruik bij de huisarts terecht omdat bij hen problemen met alcohol zijn gesignaleerd bijvoorbeeld in de tweede lijn of door de bedrijfsarts.

Lees ook: naasten in de spreekkamer

Alcoholgebruik bespreekbaar maken

Als de huisarts problematisch alcoholgebruik heeft geconstateerd zal hij of zij hierover in gesprek gaan met de patiënt. Door middel van motiverende gespreksvoering wordt bewustwording voor de schadelijkheid van alcohol gecreëerd en probeert de huisarts de patiënt te motiveren tot gedragsverandering. Op basis van de behoeften van patiënt worden doelen gesteld en hierover worden afspraken gemaakt. De huisarts of de praktijkondersteuner GGZ kunnen de patiënt begeleiden en ondersteunen bij het minderen of stoppen met drinken. De huisarts attendeert de patiënt daarnaast ook op www.thuisarts.nl/alcohol waar veel informatie over de schadelijkheid van alcohol te vinden is en ook zelfhulp-interventies te vinden zijn die helpen om het alcoholgebruik om te buigen.

Producten en informatie voor de eerste lijn