. . . Herkennen van alcoholproblematiek

Herkennen van alcoholproblematiek

Alcohol heeft twee gezichten. Alcoholgebruik is in Nederland sociaal geaccepteerd en ons beeld van alcoholgebruik is over het algemeen positief. We drinken alcohol bij speciale gelegenheden, om feest te vieren en mensen drinken alcohol voor of tijdens het eten. Toch is het ook een psycho-actieve stof met een potentieel verslavende werking. Het drinken van alcohol kan korte en lange termijn gezondheidsschade tot gevolg hebben. Door de sociale acceptatie is de problematische kant van alcoholgebruik minder goed zichtbaar en heerst er een taboe op het bespreken van alcoholgebruik.

Wat is alcoholproblematiek?

Voor een aantal groepen in de samenleving is het drinken van iedere hoeveelheid alcohol potentieel schadelijk. De belangrijkste groepen zijn:

  • kinderen en adolescenten onder de 18 jaar;
  • vrouwen die zwanger zijn of willen worden;
  • personen die aan het verkeer willen deelnemen;
  • mensen die bepaalde medicatie slikken;
  • mensen met ernstige psychische of lichamelijke gezondheidsproblemen.

Ook bij gezonde volwassenen kan alcoholproblematiek ontstaan. We onderscheiden acute alcoholproblematiek zoals verkeersongevallen en het betrokken raken bij geweld en de lange termijn alcoholproblematiek. Als het gaat om lange termijn alcoholproblematiek maken we onderscheid tussen (1) verslavingsproblematiek en (2) psychische en lichamelijke klachten zoals: verhoogd risico op kanker, hart- en vaatziekten en structurele hersenschade.

Stadia van alcoholgebruik

Niet ieder gebruik van alcohol is problematisch. We kunnen een aantal stadia herkennen in de ontwikkeling naar alcoholproblemen. Gedurende de levensloop kunnen perioden van veel of overmatig drinken zich afwisselen met perioden van minder drinken. We spreken dan van natuurlijk herstel. Een deel van de drinkers blijft echter zwaar of overmatig drinken en loopt daardoor risico om ernstige gezondheidsproblemen of een alcoholverslaving (ook wel alcoholisme genoemd) te ontwikkelen.

We onderscheiden de volgende stadia van alcoholgebruik.

Het eerste gebruik

In onze maatschappij is alcoholgebruik sociaal geaccepteerd en voor velen is het niet de vraag of ze gaan drinken maar eerder wanneer ze gaan drinken. Het eerst gebruik wordt age of onset of startleeftijd genoemd. Het is soort van initiatie en het wordt beschouwd als de start van een drankcarrière en een levenslange omgang met alcohol.

Experimenteren

Na de kennismaking met alcohol volgt de fase van experimenteren. Hierin ontwikkelen jongeren hun relatie met alcohol. Sommige vinden alcohol ‘erg lekker’ en anderen ervaren de effecten van alcohol minder sterk. Een deel is allergisch voor alcohol en stopt daarom met gebruik. In de experimenteerfase zijn jongeren erg gevoelig voor groepsdruk en zien we veel excessief gebruik of zwaar drinken. Dit is meestal gerelateerd aan uitgaansgedrag.

Geïntegreerd gebruik

Hiermee wordt bedoeld dat de gebruiker zijn of haar alcoholgebruik zonder veel problemen in zijn of haar leven heeft geïntegreerd. Er is sprake van sociaal alcoholgebruik en het dagelijks drinken is beperkt. Zo af en toe kan er sprake zijn van binge drinken (het drinken van een grote hoeveelheid alcohol in korte tijd), maar frequent is dat niet. Het gebruik heeft vrijwel geen negatieve invloed op werk, relaties of schoolprestaties.

Geïntegreerd gebruik van alcohol kan ook risicovol zijn voor de gezondheid. De gezondheidsraad heeft vastgesteld dat er voor de gezondheid geen absoluut ‘veilige’ alcoholconsumptie mogelijk is. Ieder gebruik kan schadelijk zijn. Er is sprake van een dosis-respons relatie en de risico’s voor de gezondheid nemen toe naarmate men meer drinkt. De gezondheidsraad adviseert daarom voor een optimale gezondheid: “Drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan één glas per dag”

Stevig drinken: drinken in de gevarenzone.

Geïntegreerd alcoholgebruik kan zich ontwikkelen tot een patroon van alcoholgebruik waardoor iemand in de gevarenzone komt. Er is dan sprake van stevig drinken. Een drinker loopt hierdoor meer risico op de acute schadelijke effecten van alcohol maar ook op de lange termijn schadelijke effecten. Er zijn twee drinkpatronen die risicovol zijn. Als eerste ‘zwaar drinken’: een keer per week of vaker meer dan 4 (vrouwen) of 6 (mannen) glazen drinken. Het tweede patroon van risicovol alcoholgebruik noemen we ‘overmatig drinken’. De wekelijkse inname is dan minstens 21 glazen alcohol per week voor mannen, of minstens 14 glazen per week voor vrouwen. Deze drinkpatronen kunnen overlappen, maar dat is zeker niet altijd het geval.

Alcoholverslaving (alcoholisme) en ernstige gezondheidsproblemen

Zware en overmatige drinkers kunnen na verloop van tijd een alcoholverslaving en/of gezondheidsproblemen ontwikkelen. Alcoholverslaafden hebben vaak veel gezondheidsklachten maar die gezondheidsklachten kunnen ook ontstaan zonder dat er een verslaving is vastgesteld.

Lees meer over alcoholverslaving

Stadia van gebruik | Expertisecentrum Alcohol - Trimbos-instituut

Bron: Expertisecentrum Alcohol | Trimbos-instituut

Lees meer over de risico’s van alcoholgebruik

Het belang van vroegtijdig herkennen van alcoholproblematiek

Hoe eerder alcoholproblematiek wordt gesignaleerd, des te groter is de kans op herstel en kan ernstige gezondheidsschade worden voorkomen. Het gaat hierbij om het voorkomen van geestelijke en lichamelijke schade door alcoholgebruik én het voorkomen van alcoholverslaving. Als de eerste signalen van alcoholproblematiek zichtbaar zijn, is een persoon vaak nog zelf in staat om zijn of haar gedrag te veranderen omdat er nog geen sprake is van een full-blown alcoholverslaving. Er is dan eerder sprake van een gedragsprobleem dan van een verslavingsprobleem. Een deel van de mensen met beginnende alcoholproblemen herkent zelf de signalen en is in staat om zelf (zonder professionele hulp) het gedrag te veranderen. Een ander deel van de mensen met eerste signalen van alcoholproblematiek moet hier door een ander (naasten, vrijwilligers of professional) op worden gewezen zodat een persoon een relatie kan leggen tussen de eerste klachten en het eigen alcoholgebruik.

Signalen die duiden op alcoholproblemen | (Zorg)professionals, vrijwilligers en naasten kunnen signalen herkennen die duiden op beginnende (of zware) alcoholproblematiek. Dit kan een aanleiding zijn om een gesprek over alcohol aan te gaan.

Signalen van alcoholproblematiek

  • Drinken om van stemming te veranderen;
  • niet genoeg hebben aan 1 of 2 drankjes;
  • beloftes of pogingen te stoppen;
  • ontwenningsverschijnselen;
  • verzuim op het werk;
  • ruzie met gezinsleden over drank;
  • vermoeidheid;
  • maagdarmstoornissen en aandoeningen van slokdarm, maag, lever en alvleesklier;
  • gewichtsproblemen;
  • tremoren, hartkloppingen, overmatig transpireren;
  • letsels door ongevallen;
  • slapeloosheid, psychosociale klachten of gedragsproblematiek;
  • problemen op school of werk, contacten met de politie, gebruik van drugs;
  • huidafwijkingen (bijvoorbeeld een rood en opgezwollen gezicht);
  • seksuele problemen (impotentie, risicogedrag, ongewenste zwangerschap);
  • gezinsproblematiek (scheiding, ouders met alcoholproblemen).

Screening van alcoholproblematiek

Om inzicht te krijgen in alcoholproblematiek kan een professional gebruik maken van screeningsinstrumenten die kunnen helpen bij het inschatten van de alcoholproblematiek. Lees meer over de screeningsinstrumenten die hiervoor kunnen worden ingezet.

Zelftest

Iemand die van zichzelf vermoedt dat hij of zijn problematisch drinkt, kan ook een zelftest doen, zoals bijvoorbeeld de zelf-signaleringstest op de site van Jellinek of de test op alcoholinfo.nl.

Uitvragen van alcoholproblematiek

Een professional kan bij een vermoeden van alcoholproblematiek dit verder uitvragen. Het Nederlands huisartsengenootschap heeft hiervoor een uitvraagprotocol ontwikkeld.

Producten en informatie

Scroll naar boven