Alcohol en werk | Informatie voor organisaties

Het effect van alcoholgebruik door werknemers kan merkbaar zijn op het werk. Bijvoorbeeld in de vorm van verzuim, productiviteitsverlies en ongewenst gedrag. In sommige sectoren kan alcoholgebruik zelfs tot gevaarlijke situaties leiden, zoals in transport of gezondheidszorg maar ook als er gewerkt wordt met machines of gevaarlijke stoffen. Werkgevers én werknemers hebben er voordeel van als problemen door alcohol gezien, aangepakt en voorkomen worden. Met een Alcohol-, Drugs- en Medicijnbeleid kan een bedrijf of instelling dit organiseren.

Ben je op zoek naar praktische materialen? Ga naar de Toolbox Alcohol, Drugs en Medicijnbeleid.

Wanneer is alcoholgebruik onder werkenden een probleem?

Alcoholgebruik is volgens een definitie van het Nederlands Huisartsen Genootschap problematisch als het leidt tot lichamelijke klachten en/of psychische of sociale problemen. Een problematisch drinkpatroon verhindert (bovendien? daarnaast?) een  adequate aanpak van andere problemen. Een veelgebruikte vragenlijst om drinkgedrag in kaart te brengen,  spreekt over ‘riskant alcoholgebruik’. Er is sprake van  riskant alcoholgebruik als iemand zijn afspraken niet na komt, geregeld spijt heeft van het alcoholgebruik of van anderen het advies krijgt om minder te drinken. Van alle werkende Nederlanders is 17% een riskante drinker. Dit betekent dat ongeveer 17 van de 100 werkenden problemen ondervinden door hun drinkgedrag. Dat kan invloed hebben op het werk.

Gevolgen voor het werk

Problematisch of riskant alcoholgebruik heeft gevolgen voor de werkgever: onveilige situaties, reputatieschade, en extra kosten. Alcoholproblematiek is een belangrijke oorzaak van productiviteitsverlies: mensen die riskant drinken verzuimen vaker en doen hun werk minder snel of minder goed. Dat speelt niet alleen als ze onder invloed aan het werk zijn maar ook als ze minder fit zijn door alcoholgebruik de dag ervoor of in het weekend. Er gaan in Nederland bijna 3,5 miljoen werkdagen per jaar verloren door alcoholgebruik. Dat kan zijn door direct verzuim (ziekmeldingen) of door indirect verzuim (als het werk minder goed of minder snel wordt gedaan). De totale kosten van verzuim door alcohol werden in 2018 geschat op 1,3 – 1,6 miljard euro per jaar. Dat blijkt uit een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) van het RIVM uit 2018.

Verschillen tussen sectoren

In sommige sectoren blijkt het alcohol- en drugsgebruik door werknemers hoger dan in andere. Dat laten cijfers uit onderzoek van TNO en het Trimbos-instituut (2022) zien:

• De horeca, de bouw en de landbouw zijn sectoren waar zwaar en overmatig alcohol gebruik vaker voorkomt dan in andere sectoren.
• Zwaar alcoholgebruik wordt relatief weinig gezien in de zorg en in de bestuurlijke sector. Overmatig alcoholgebruik komt het minst voor in de zorg.

Het belang van vroegsignalering in de werkomgeving

Hoe eerder op de werkvloer duidelijk is dat een werknemer kampt met problemen door alcohol, hoe eerder de juiste aanpak en hulp ingeschakeld kan worden. Dat voorkomt lichamelijke en psychische schade bij de werknemer. Maar ook komt het de sfeer, de sociale en fysieke veiligheid en de productiviteit op de werkvloer ten goede.

Producten en informatie voor organisaties