De tweedelijnszorg, waaronder ziekenhuizen en de ggz, is een belangrijke vindplaats voor mensen met alcoholproblematiek. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat alcoholproblematiek vaker voor komt bij ziekenhuispatiënten dan bij de algemene bevolking en dat alcoholgebruik allerlei gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. Ook gaat problematisch alcoholgebruik vaak gepaard met andere psychische stoornissen, wat het complex maakt deze separaat van elkaar te identificeren en behandelen. Om gezondheidsschade te minimaliseren en de kans op herstel en een succesvolle behandeling aanzienlijk te verhogen, is vroegsignalering van alcoholproblematiek in de tweedelijnszorg van groot belang.
Wanneer spreken we van alcoholproblematiek?
Er bestaan verschillende manieren om alcoholproblematiek te classificeren en te duiden. Een veelgebruikte classificatie is die van de DSM-5, welke stelt dat er sprake is van een stoornis in het gebruik van alcohol bij een problematisch patroon van alcoholgebruik dat leidt tot klinisch significante beperkingen of lijdensdruk. De DSM-5 werkt met in totaal 11 criteria, waarbij sprake is van een lichte stoornis als 2 of 3 criteria in het afgelopen jaar aanwezig waren. Bij 3 of 4 criteria spreekt men van een matige stoornis in het gebruik van alcohol, bij 6 of meer van een ernstige stoornis.
Naast een stoornis kan er ook sprake zijn van problematisch alcoholgebruik. Bij problematisch alcoholgebruik is er sprake van een drinkpatroon waarbij er lichamelijke, mentale of sociale problemen worden veroorzaakt door het alcoholgebruik. De hoeveelheid alcoholgebruik is hierbij niet leidend voor diagnose. Tot slot bestaan er verschillende screeningsinstrumenten waarbij specifieke afkapwaarden een indicatie geven voor het niveau van risico op alcoholproblematiek. Lees verder over de verschillende screeningsinstrumenten.
Wat is het belang van (vroeg)signalering in de tweedelijnszorg?
Om gezondheidsschade te minimaliseren en de kans op herstel en een succesvolle behandeling aanzienlijk te verhogen, is vroegsignalering van alcoholproblematiek in de tweedelijnszorg van groot belang. Door vroegsignalering in het ziekenhuis en de ggz kunnen eventuele problemen in een vroeg stadium worden herkend en kan de patiënt/cliënt een korte interventie ondergaan of worden doorverwezen naar specialistische zorg bij zwaardere problematiek.
Lees verder over alcoholproblematiek in de tweedelijnszorg >
Producten en informatie voor de tweede lijn
Overzicht producten Tweedelijn
Dit document toont de producten en artikelen van de Werkgroep Tweedelijn.
Toolkit Samen beslissen bij problematisch alcoholgebruik
Deze toolkit helpt om samen te beslissen: de best passende zorg…
Psychische klachten en alcohol: handreiking voor huisarts en POH-GGZ
Psychische klachten en alcohol Handreiking voor huisarts en POH-GGZ Alcohol is…
Implementatiekaart netwerk: van spreekkamer naar leefstijlinterventie
Wat zijn de meest recente cijfers over alcoholgebruik onder jongeren en…
Zakkaart gezondheidsrisico’s en bespreken alcoholgebruik in ziekenhuizen
Zakkaart gezondheidsrisico’s en bespreken alcoholgebruik in ziekenhuizen Zakkaart gezondheidsrisico’s en bespreken…
Zakkaart gezondheidsrisico’s en bespreken alcoholgebruik in de ggz
Zakkaart gezondheidsrisico’s en bespreken alcoholgebruik in de GGZ Alcoholgebruik hangt samen…
Deze interactieve handreiking biedt overzicht welke alcoholinterventies kunnen worden ingezet bij…
Achtergronddocument: Risico’s van alcoholgebruik en samenhang van problematiek met alcoholgebruik
Om meer bewustwording te creëren over de schadelijke effecten van alcohol…
Handreiking Implementatie vroegsignalering alcoholproblematiek in ziekenhuizen
Deze handreiking beschrijft de vier stappen om (vroeg)signalering van alcoholproblematiek te…
Samen beslissen bij alcoholproblemen
Laagdrempelig overzicht van hulpmiddelen en behandelmogelijkheden bij problematisch alcoholgebruik voor zowel…
Toolkit ABS-artsen: vertrouwelijke hulp voor artsen
Naast het steunpunt ABS-artsen heeft ABS-artsen ook een toolkit ontwikkeld voor…
- Alcoholgebruik van de patiënt | Medischcontact.nl
- E-learning verslaving onder artsen
- Expertisecentrum Alcohol | Alcohol en de SEH | trimbos.nl
- Expertisecentrum Alcohol | Alcoholscholing voor de eerste- en tweedelijnszorg (trimbos.nl)
- Kennis over problematisch middelengebruik en verslaving vergroten | KNMG
- POHverslaving.nl – Signaleren en bespreekbaar maken
- Nieuwste paper over (vroeg)signalering alcohol in Nederlandse ziekenhuizen
- Allesoverdrinken.nl – Het platform voor een gezonder leven met minder alcohol
- Een goed gesprek over alcohol – Interview met Folkje Spoelstra over een beladen leefstijlthema
- Een uit de hand gelopen onderzoek – In gesprek met Jacqueline Bisschop over alcoholpreventie in het Jeroen Bosch ziekenhuis
In de media
- Jeroen Bosch Ziekenhuis helpt bij alcoholproblematiek | Dtv Nieuws
- ‘Géén alcohol is de norm, dat moeten artsen duidelijker uitdragen’ | Nieuwsuur (nos.nl)
Literatuur
- Biomarkers die duiden op alcoholproblematiek:
- Cabezas, J., Lucey, M. R., & Bataller, R. (2016). Biomarkers for monitoring alcohol use. Clinical Liver Disease, 8(3), 59.
- Gough, G., Heathers, L., Puckett, D., Westerhold, C., Ren, X., Yu, Z., … & Liangpunsakul, S. (2015). The utility of commonly used laboratory tests to screen for excessive alcohol use in clinical practice. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 39(8), 1493-1500.
- Publicaties van leden van het SVA:
- van Loon, M., van Gaalen, A. C., van der Linden, M. C., & Hagestein-De Bruijn, C. (2017). Evaluation of screening and brief intervention for hazardous alcohol use integrated into clinical practice in an inner-city emergency department. European Journal of Emergency Medicine, 24(3), 224-229.
- van Loon, M., Van der Mast, R. C., van der Linden, M. C., & van Gaalen, F. A. (2020). Routine alcohol screening in the ED: unscreened patients have an increased risk for hazardous alcohol use. Emergency medicine journal, 37(4), 206-211.
Heeft u vragen over het (vroeg)signaleren van problematisch alcoholgebruik in de tweede lijn? Neem dan contact met ons op.